Η Αγία Φωτεινή ήταν ο ωραιότερος κι ο πιο εντυπωσιακός ναός της Σμύρνης.
Ξεχώριζε για το πανύψηλο καμπαναριό, τις φανταχτερές του καμπάνες, τις μεγαλοπρεπείς τοιχογραφίες και το χρυσό σταυρό, που έλαμπε στον ήλιο.
Στο καμπαναριό υπήρχε ρολόι με την επιγραφή «Ηλίου άτερ σιγώ»,δηλαδή απουσία του ηλίου σιωπώ.
Αποτελούσε τον Μητροπολιτικό Ναό της Σμύρνης και αφιερώθηκε στη Σαμαρείτιδα Αγία Φωτεινή, διότι κατά την παράδοση η μεγάλη Ισαπόστολος μετά τη συνάντηση με τον Κύριο, βαπτίσθηκε η ίδια και η οικογένειά της, κήρυξε τον Χριστιανισμό σε πολλές περιοχές και κατέληξε στη Σμύρνη όπου και μαρτύρησε.
Οι Σμυρναίοι ευλαβούνταν πολύ την Αγία Φωτεινή και γι’αυτό το όνομα Φωτεινή ήταν συχνό στις Σμυρναίες και εν γένει στις Μικρασιάτισσες.
Σμύρνη στο τελείωμα του 19ου αιώνα.
Απ’ τους χριστιανικούς ναούς της πόλης, ξεχωρίζει ο μητροπολιτικός της Αγίας Φωτεινής, ένα επιβλητικό κτίσμα, με χαρακτηριστικό τρούλο στην κορυφή του οποίου δεσπόζει το καμπαναριό, ορατό στα πλοία που προσεγγίζουν το σμυρναίικο λιμάνι.
Και το καμπαναριό;
Το περίφημο καμπαναριό της εκκλησίας, «το υψηλότερο και επιβλητικώτερο, μνημείο της ελληνικής ορθοδοξίας και γενικά της Σμύρνης», τι έγινε; Πυρπολήθηκε;
Όχι, δεν πυρπολήθηκε, αλλά ανατινάχτηκε από του Τούρκους τον μοιραίο Αύγουστο του 1922.
Σχετικό το παρακάτω απόσπασμα του Κώστα Μισαηλίδη:
«Το καμπαναριό της αγίας Φωτεινής!
Πάνω από τα ερείπια της Σμύρνης.
Πάνω από την αγριάδα και τη φρίκη.
Πάνω από τους καπνούς και τις φλόγες.
από το σπαραγμό και την εξόντωση.
Πάνω από τους χειμάρρους του αίματος.
Σαν άγρυπνο μάτι του Θεού.
Παρατηρητήριο της Φυλής.
Ακίνητα τα σχοινιά του.
Βουβές οι καμπάνες!
Δεν μένει χέρι να τις χτυπήσει.
Δεν μένει εκκλησιά να λειτουργηθεί!
φέρνουν χαλαστάδες και φέρνουν γκρεμιστάδες και φέρνουν δυναμίτη.
Οι Τούρκοι γκρεμίζουν το καμπαναριό, που τους βαραίνει τα στήθια σαν βουνό.
(Βλ. Χρ. Σολομωνίδη, Η Εκκλησία της Σμύρνης, Αθήνα 1960, σ. 55).
